Dünya, neredeyse yedi milyon insanı öldüren ölümcül bir koronavirüs pandemisinden yeni çıktı.
Ancak bilim insanları, çok daha öldürücü bir ‘Faktör X’ virüsünün Dünya’nın donmuş katmanında saklandığı ve serbest bırakılmayı beklediği konusunda tüyler ürpertici bir uyarıda bulundu.
Daha da kötüsü, gezegen ısınmaya devam ettikçe iklim değişikliği yüzbinlerce yıldır uykuda olan bir dizi ölümcül hastalığı geri getirecek.
Donmuş toprak virüs içeriyor
Bunun nedeni donmuş toprağın (permafrost) birçok uykuda olan mikrobiyal türe ev sahipliği yapmasıdır.
Uzmanlar, bunun aynı zamanda çiçek hastalığı veya bir zamanlar atalarımızı harap eden patojenler gibi soyu tükenmiş hastalıkların salınmasını da tetikleyebileceği konusunda uyarıyor.
İsveç’teki Umea Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalıklar profesörü Birgitta Evengard, hakkında çok şey bilinen bir “Faktör X” virüsü olduğunu söylüyor.
Aix-Marseille Üniversitesi’nden virolog Jean-Michel Claverie’ye göre, Neandertalleri veya mamutları enfekte eden ve onların yok olmasına neden olan eski virüslerin de bu donmuş topraklarda bulunması mümkün olabilir.
Donmuş zeminde başka neyin saklanabileceği sorulduğunda Claverie şu cevabı verdi:
Çiçek hastalığı gibi soyu tükenmiş hastalıkların neden olduğu virüsler; sporla kontamine olmuş bölgelerde her zaman mevcut olan şarbon; Ayrıca, önemli bir bakteriyel enfeksiyon olan tularemi veya kene kaynaklı ensefalit gibi günümüzün Kuzey Kutbu’nda zaten var olduğu bilinen hastalıklar da burada saklanıyor olabilir.
Bilim insanları, insanlık için en büyük tehdidi oluşturduğuna inandıkları altı donmuş patojenin altını çiziyor.
Bilim insanları daha önce yeniden canlandırmıştı
Geçen yıl uzmanlardan oluşan bir ekip, Sibirya’daki permafrost tabakasının erimesinin ardından 48.500 yıllık bazı virüsleri yeniden canlandırdıklarını açıklamıştı.
Yeniden canlanan virüsler insanlar için bir risk olarak görülmese de bilim insanları, eriyen buzlara maruz kalan diğer patojenlerin bir ‘felaket’ yaratabileceği ve yeni salgınlara yol açabileceği konusunda uyarıyor.
2016 yılında Sibirya’daki sıcak hava dalgası, 12 yaşında bir erkek çocuğunu ve binlerce hayvanı öldüren ölümcül şarbon sporlarını harekete geçirmişti.
Uzmanlar, kuzey yarımkürenin dörtte birinin donmuş toprak tabakasının üzerinde yer aldığını tahmin ediyor, ancak dünya ısındıkça geniş alanlar artık eriyor.
Gezegen halihazırda sanayi öncesi dönemlere göre 1,2 santigrat derece daha sıcak ve bilim insanları Kuzey Kutbu’nun 2030’larda buzsuz yazlar görebileceği konusunda uyardı.
Permafrost nedir ve erirse ne olur?
permafrost; Alaska, Sibirya ve Kanada gibi Arktik bölgelerde bulunan, Dünya yüzeyinin altında kalıcı olarak donmuş bir katmandır.
Genellikle buzla birbirine bağlanmış toprak, çakıl ve kumdan oluşur ve sıcaklığı en az iki yıl boyunca 0°C’nin altında kalan taban olarak sınıflandırılır.
Dünyanın permafrost tabakasında 1.500 milyar ton karbonun depolandığı tahmin ediliyor; Bu, atmosferde bulunan miktarın iki katından fazladır.
Eğer dünyanın sürekli donmuş topraklarını eritecek olsaydı, atmosfere binlerce ton karbondioksit ve metan salabilirdi.
Bazı permafrost bölgeleri, binlerce yıldır donmuş halde kaldıkları için bilim adamlarının özellikle ilgisini çekiyor.
Donmuş toprakta bulunan antik kalıntılar şimdiye kadar bulunmuş en eksiksiz kalıntılar arasında yer alıyor çünkü buz, organik maddenin ayrışmasını engelliyor.
Sibirya’da İskitler olarak bilinen bir grup göçebe tarafından gömülen 2.500 yıllık cesetler, dövmeli derileri hâlâ sağlam halde bulundu.
2010 yılında Rusya’nın Kuzey Kutbu kıyısında ortaya çıkarılan yavru mamutun cesedi 39.000 yıldan daha eskiydi ancak hâlâ saç kümeleri taşıyordu.
Permafrost aynı zamanda Dünya’nın jeolojik tarihini incelemek için de kullanılıyor; çünkü Arktik bölgelerin derinliklerinde binlerce yıldır gömülü olan toprak ve mineraller artık kazılıp incelenebiliyor.
